Firez ve Turizm Bakanlığı ile Ankara Üniversitesince düzenlenen ” Anadolu Medeniyetleri Müzesi’ndeki Başlı Kayıtlı Tabletlerin 3 Boyutlu Olarak Taranması ve Boğazköy Tabletlerinin Yapay Zeka Yoluyla Okunması Projesi”, Çorum’dahi tanıtıldı.
Hars ve Turizm Bakan Yardımcısı Eşsiz Alpaslan, Çorum Müzesi’nde planlı lansman töreninde, Küçük Asya’nun, insanlık tarihinin yazıldığı medeniyetler, uygarlıklar açısından yeryüzünün sunma makro yer parçalarından biri olduğunu söyledi.
Türkiye’nin çağ, coğrafi perese ve saf güzellikler açısından kıymet biçilmez benzeri büyüklük olduğunu, turizmde dünyanın genişlik yüce ülkeleri ortada bulunduğunu tamlayan Alpaslan, “Çok şükür pandemiden sonra bunun sonuçlarını, ürünlerini ülkemiz, insanların refahı açısından bile sonuçlarını almaya başladık.” dedi.
Geçmişte Küçük Asya’üstelik kurulan uygarlıkların bugünkü toplumlara acayip olmasını temin etmek için kazı bilimsel kazılara ehemmiyet verdiklerine dikkati çekici Alpaslan, sentetik zeka projesiyle dahi tarihle teknolojiyi buluşturduklarını anlattı.
İnsanlığın yazının icadıyla uygarlıklar oluşturmaya başladığını dile getiren Alpaslan, şunları tabir etti:
“Hititler, Anadolu’daki yeryüzü sakat uygarlıklardan biri. Tabletlerin çözülmesi, okunması ve Hititlerin oluşturduğu uygarlığı hep detaylarıyla farz etmek açısından bu tabletlerin çözülmesi ve bilime kazandırılması serencam evre önemliydi. Bu çerçevede projeyi başlattık ve acul şekilde inşallah sonuçlandıracağız. Gelecekte bu cins çalışmaların ne kadar eşsiz olduğunu haddinden fazla elan açık şekilde anlayacağız. Rum Medeniyetler Müzesi’nde hocalarımız aynı say ekibi kurdu, orada proje gerçekleştiriliyor. Ister Boğazkale’deki ister Kültepe tabletleri burada okunacak. İstanbul Arkeoloji Müzemizde 70 binin üstünde, Ankara Anadolu Medeniyetler Müzemizde 40 bin civarında ve Boğazkale’deki 4 bin civarındaki tabletlerimizin topu topu inşallah bu analize bağımlı tutulacak. Bireşimli zeka ve teknolojinin eksiksiz imkanları kullanılarak tabletler çözümleme edilecek. Hakeza eşsiz bir çalışmayı gerçekleştirdiğimiz amacıyla ülkemiz namına sevinme duyuyorum.”
Sayısal Eti sözlüğü hazırlanıyor
Ankara Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Necdet Ünüvar da projeyle Hititlerin kültürü, günce yaşamı ve geleneklerinin gün yüzüne çıkarılacağını söyledi.
Ankara Üniversitesi Anahtar ve Çağ-Coğrafya Fakültesinin arkeoloji için çok oylumlu tıpkı alım olduğuna meni fail Ünüvar, “Türkiye’nin 18 yerinde kazı yapıyoruz. Çorum’dahi üstelik Alacahöyük hafriyat alanı var. 1935 yılından itibaren sonsuz hafriyat yapılan benzeri düzlük.” dedi.
Çorum’un Hititler amacıyla serencam basamak şanlı benzeri coğrafya olduğuna dikkati çekici Ünüvar, “Proje liyakatli şekilde bitmeme ediyor. Bugünün teknolojisi yapay zeka. Sentetik zeka ile 4 bin 250 sene önceki yazılmış tabletler üzerindeki yazılardan Hitit dönemine ilgili ahit yüzüne çıkmamış gelenekleri, görenekleri, özellikleri dönme yüzüne çıkartıyoruz.” diyerek konuştu.
Projeyle sentetik zekaya Hititçe öğretileceği belirten Ünüvar, şöyle dedi:
“Bileşimli zeka, araba öğrenmesidir. Tığ makineye bire bir şeyler öğretiyoruz, ondan sonradan makine öğrendiği yeni bilgilerle farklı bilgileri bütünleştiriyor ve çıkan bilgiyi bize aktarıyor. Tabletlerde ara sıra metinler meknuz yahut bulunamamış. Kaybolan yerlerde bileşimli zeka, kendisine öğretilen bilgilerden esinlenmiş bütünleştiriyor ve sakim mütezayit kısmı da tamamlıyor. Ayrıca dijital Hitit sözlüğü hazırlanıyor.”
Projenin yürütücüsü Dr. Zeynel Karacagil de bir yıldır sürdürülen çalışmalara ilgili vukuf verdi.
Proje kapsamında tabletlerin 3 boyutlu taramasını ve sayısal arşiv haline getirilmesini sağladıklarını, bundan ahir süreçte yapay zekanın tabletleri okumasını sağlamayı planladıklarını dile getiren Karacagil, “Tabletler, Bakanlığımızın temin ettiği tarayıcı ile yaklaşık 2,5 milyon nokta atışıyla taranıyor. Akıbet yerine renklendiriliyor. 1954 tableti efdal çözünürlükte taradık ve arşivledik. Çekimler bitmeme ediyor. 385 tableti 3 boyutlu olarak taradık, 86’sını renklendirdik.” ifadelerini kullandı.
Proje koordinatörü Doç. Dr. Özlem Sir Gavaz bile Hititçeyi el kitabı namına afişe etmeye çalıştıklarını ancak bu yöntemin elan okkalı ve artık hataya kategorik şekilde ilerlediğini, sentetik zekanın ise daha kısa sürede ve düşük vebal payıyla çalıştığını anlattı.
Gavaz, dünyada sentetik zeka ile düzenlenen bir nice emek bulunduğunu belirterek, Eti çağı kendisine ilk kez iş yaptıklarını, projeyle dünyayı yakalamayı değil, dünya ile rekabet etmeyi hedeflediklerini kaydetti.
