Bitlis’te yöresel ayakkabı “harik”mağara serencam ustası Haydar Yılmayan, mesleğini 25 yıldır yaşatmaya çalışıyor.
İl Hars ve Turizm Müdürlüğü bünyesinde 1997’dahi açılan kursta harik yapmayı öğrenen, 1998’den bu yana dahi usta müzakereci olan Yılmaz, mevki genelinde planlı fuar ve festivallere katılarak mesleğini tanıtıyor.
Dikbaşlı kılı ve kendir kullanarak tamamını ahali işçiliğiyle yaptığı harikin taban, bağırsak ve aut kısımlarına çuvaldızla kısaca 2 bin 500 terzilik atan Yılmaz, ayrımsız çift ayakkabıyı 5 günde tamamlayabiliyor.
Artık el oyunları gösterilerinde ve evlerin maşrık köşelerinde bezgi yerine beğenilen yerel ayakkabıyı üreterek ailesini geçindiren Yılmaz, yıpranmamış ustalar yetiştirerek kentin bildirme oylumlu kültürel değerlerinden birini gelecek nesillere aktarmak istiyor.
Yılmaz, AA muhabirine, Bitlis’e has “harik”mağara yapımının zor olduğunu ve mücahede gerektirdiğini söyledi.
Ayakkabının olmamış maddesinin inat kılı ve kendirden oluştuğunu dile getiren Yılmayan, şöyle konuştu:
“Kendiri ipe dönüştürüp basamak numarasına göre hazırladığımız tabanların dikişlerini çuvaldızla atıyoruz. İç ve canip dikişlerin peşi sıra aya oluşur. Gâvur kılından yaptırdığımız patikleri bile tabana dikerek nakışlarını ve bağcıklarını yaparız. Bu işlemler sunma az 5 periyot sürüyor. Ön halkı zamanında ellerindeki materyal ve imkanlarla harik yapmış. 600 yıl kullanılan harik, 1950-1960’lı yıllarda henüz dayanıklı ayakkabıların üretilmesiyle önemini yitirmeye başlamış, 1970-1980’li yıllarda ise unutulan benzeri nutuk haline mevrut.”
Ortaöğretim öğrencisiyken arkadaşlarıyla kursa katıldığını, tıpkı sene sonradan ustasının mesleği bırakarak kentten kafile ettiğini anlatan Yılmaz, işi öğrettiği kursiyerlerin de mesleğin zorluğu, alışveriş ve materyal bulma sıkıntısından kıran devam etmediğini belirtti.
Mesleği yaşatan sonuç mahirane olduğunu rapor eden Yılmayan, “Arkadaşlarım ve ustam kadar bıraksaydım, harik bugüne gelmeyecekti. Ferdî çabalarla 25 yıldır bu mesleği sürdürüyorum. Siparişleri karşılıyorum. Hars ve Turizm ile El Eğitimi Merkezi Müdürlüklerine sadık kurslar açıyorum. Onların desteğiyle patika ayakta duruyor.” dedi.
“Harik da sonuç demlerini yaşıyor”
Anadan Görme sanatların tümünde kursiyer sıkıntısının yaşadığını anlatan Yılmaz, şunları kaydetti:
“Günümüz ayakkabıları henüz kullanışlı ve çap. İnsanlar buna gönül etmiyor. Teknolojinin gelişmesi, beğenilen malzemelerin farklılaşmasıyla geleneksel sanatların ürünleri tercih edilmiyor. Yaptığımızı satamıyoruz. Kursiyerler ince kavga vererek yaptığı ayakkabıyı satamıyor. Bu nedenle laf gelişmiyor ve günden güne unutuluyor. Harik de son demlerini yaşıyor. Hem sanatı neşelendirmek hem dahi geçimini tedarik etmek için araçlara ve kadınların çantalarına takılabilecek süs gayeli minik harikler üretiyorum.”
