H?aber ve Videoteyp:

F?undanur Öztürk – Ede Intikam

“İlacı şifahane dolabından kayran ben değildim, bambaşka bire bir (sağlıkçı) arkadaşım almıştı. Çantasından çıkardığı ilacı anlatmaya başladı, sonraları hepimiz kullandık. Bu ilaçların tıpkısı kısmının kriz kadar tedavilerde dahi kullanıldığını bildiğim için, mantık gelmişti…”

Anestezi doktoru Berke, ilk defa eroin amaçlı anestezik derman kullandığı hatıra hakeza anlatıyor. Tendürüst doktor o periyot, kırıcı bire bir “depresyon ve tükenmişlik sendromu” yaşadığını söylüyor.

BBC Türki’nin araştırması, Berke kadar dayanıklı haddinden fazla afiyet çalışanının hastane envanterindeki narkotik ilaçlara tabiiyet geliştirdiğini ortaya koyuyor.

Pandemi öncesinde müstacel servis çalışanları özelinde yapılan tıpkı araştırı, 2009-2019 yılları beyninde bildirme birkaç 50 ahiret yolculuğu olduğunu gösteriyor.

Araştırmayla ilgilendiren BBC Türkçe’ye konuşan Doç. Dr. Keziban Uçan Felaket; tükenmişlik, sağlıkçılara ivinti kabilinden bağımlılık nedeni olabilecek faktörlerin pandemi döneminde arttığını aktarıyor.

Haber konusunda çalıştığımız Haziran 2022 ve Ilk Teşrin 2022 beyninde duyum yitimi, acil servis ve dokunaklı bakım bölümlerinde müteharrik yer bir iki 6 keyif çalışanı henüz ölü bulundu.

Konuştuğumuz keyif profesyonelleri, mesai şartlarının bu sorunu derinleştirdiği üzerine hemfikir.

Ocak 2022’bile çılgın düze nedeniyle hayatını kaybeden abla Emel Mefret’nin annesi, “Bu bir kanayan ızdırap” diyor ve ekliyor:

“Bu ayrımsız (mesleksel) dert olarak akseptans edilmeli. Bu rahatsızlığa hastalık olan nedenler ise yavaş mücahede koşulları…”

Ne kadar koca?

Afiyet çalışanları arasındaki anestezik reçete bağımlılığı alelhusus kısık bakımlar, müstacel servislerde elan ferah görülüyor.

Uzmanlar, anestezik maddelere erişimin bağıl elan basit olduğu bu branşlarda henüz fazla bağımlılık geliştirildiğini değerlendiriyor.

Çarkıt Ispirto ve Uyuşturucu Yön Bağımlıları Otama ve Araştırma Merkezi (AMATEM) Direktörü Prof. Dr. Nesrin Şuh, “Hangi büyüklüğünde kolay aynı maddeye erişebilirseniz, o büyüklüğünde çokça onu tecrübe, istimal ve sonra da onun bağımlısı olma şansınız aşkın oluyor. Emanet bire bir defa maddeyle karşı karşıya geldikten sonra işimiz çok zorlaşıyor” diyor.

Türkiye’birlikte esenlik çalışanları ortada anestezik yön bağımlılığının hangi kadar koskocaman olduğuna dayalı resmi bilgi bulunmuyor.

Bu araştırı kapsamında konuştuğumuz haddinden fazla sayıda uzman ise “sesli konuşulamayan” bu sorunun her an yaygınlaştığı görüşünde.

BBC Türki’ye konuşan ait bölümlerden keyif profesyonelleri, tabiiyet zımnında emek arkadaşlarını kaybettiklerini anlattı.

Ivedi Tababet Uzmanları Derneği’nin (ATUDER) keyif çalışanları beyninde anestezik madde bağımlılığına yoğunlaşan, “ Ivedili Servis Çalışanlarında Husus Bağımlılığı ve Temiz Kıyım Riski” raporuna göre ise 2009-2019 arasında ölçüsüz düze deva cihetiyle 50 afiyet çalışanı odasında ölü bulundu.

BBC Türki’nin Ekim-Haziran 2022 ortada yaptığı iletişim araçları taraması, “duyum yitimi, evgin servis evet üstelik yavaş bakım” branşlarında çalışan sunma az 6 sağlık çalışanın henüz suratsız tıpkı şekilde hayatını kaybettiğini ortaya koyuyor.

Afiyet çalışanlarının daha çok çığır kaynaklı tükenmişlik sendromu sebebiyle evet de fiziki ağrılarını dindirmek, ayrıntılı nöbetlerde jandarma kalabilmek ya de sonrasında uyuyabilmek gibi fizyolojik ihtiyaçlarla anestezik ilaçlara yönelebildiği kaydediliyor.

Peki, sağlıkçıların anestezik konu bağımlılığı geliştirmesinin mesleki sebepleri ne? Bire Bir sağlıkçı anestezik tıpkısı ilaca bağımlı olduktan sonra şüphesiz destek alabilir?

‘Hiç beklemediğim şahıslar bu ilaçları denedi’

Hastaların tedavisinde makbul anestezik ilaçlara erişimin kolaylığı, sağlıkçıların bağımlılığında eke benzeri etkiye topluluk.

Duyum Yitimi doktoru Gaye, anestezik ilaçları kuşkusuz mızrap amaçlı kullandığını anlatırken, hastanede “tek beklemediği insanların bile” bu ilaçları denediğini, başkaca efdal bağımlılık geliştirdiğini anlatıyor:

“Sonuçta bunlar daim kullandığın (anestezik) ajanlar, sürekli elinin altında… Evinde üstelik duruyor benzer. Tadını alçalma edip kullananlar de oluyor.”

Amaç başlarda anestezik ilaçları kullanmaktan kaçındığını fakat başka sağlıkçı arkadaşlarının kullandığını gördükten sonraları kendisinin birlikte başladığını söylüyor.

Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Anesteziyoloji ve Reanimasyon Anabilim Dalı öğretim üyesi Prof. Dr. Necmettin Ünal üstelik şöyle açıklıyor:

“Her bölüm elimizin altında değme tip umar vardır. Bu ilaçların bire bir kısmı ise bağımlılık potansiyeli olan, uyutucu, afiyet verici ilaçlardır ki bunların başında uyuşturucu/opioid dediğimiz ağrı kesici ve anestezik maddeler gelir.

“Bir Nice branşa bakarak bunlara ulaşımımız haddinden fazla henüz kolaydır. Çözümsüzlüklerin olabildiği kilolu aynı ruhsal gerilim ortamı ve bu çözümsüzlüklerde başvurabileceğiniz, eğreti ilaç olarak görebileceğiniz ilaçlar…”

ATUDER raporunda, kâh tabi sağlıkçıların hastalık ağrılarını gidermek için kullandıkları ilaçlara çabuk aynı şekilde tabiiyet geliştirdiği kaydediliyor.

Doç. Dr. Keziban Uçan Karabulut, “Tıpkı tabi keyif çalışanı, namına geçerli ilacın simultane ağrısını kesip gevşemesine sebep olmasından bilahare bu ilaçlarla tanışmıştı” diyor.

Uzmanlara göre damardan mergup anestezik ajanlar, başka uyuşturuculara göre haddinden fazla henüz hızlı ve faziletli tıpkısı bağımlılık yaratıyor ve bu durum sağlıkçılar amacıyla az çok büyük benzeri riziko.

Prof. Ünal, “İlacı tıpkı şekilde hastaya huruç kadar gösterip, gerçekte kendisi amacıyla stoklayan meslektaşlarımız oldu. Tıpkısı kısmı begayet dozdan öldü, tıpkı kısmı meslekten çıkartıldı” diyor.

Tükenmişlik sendromu, merak duygusu ve begayet stresli gelişim hayatı…

Sağlıkçıların anestezik yön bağımlılığına gösterdiği nedenler arasında; maddeye erişimin kolaylığı, tükenmişlik hissi, ciddi ibret çalışma/aksiyon hayatı içerisinde hayatı kaçırma hissi ve alçalma duygusu gösteriliyor.

Hekim Erek, “TUS üzere benzeri sınava hazırlanırken detaylı süre müziç bire bir hanay yaşadıysam, bu durum beni sonrasında eroin kullanmaya itiyor. Hayatıma kalite katmam lazım kadar geliyor” diyor.

Yaşamla ölüm beyninde anestezistlerin devreye girdiğini belirten Doktor Berke ise hayatındaki “ötede stres” cihetiyle anestezik konu kullanmaya başladığını söylüyor.

Dinç hekim, hastalarına daima kullandığı anestezik maddeye duyduğu iptila ve tükenmişlik sendromu birleştiğinde neler yaşadığını şöyle anlatıyor:

“Temas dolaşma bir sürü rahatsız uyutuyorum amma hiçbirinin (ilacın) insandaki etkisini birlik bilmiyorum. Bazıları anestezi altındayken gülüyor, eğleniyor… Bu ilaçların insanlardaki etkisini gördükten bilahare haddinden fazla nikbet ediyorsunuz.

“Tıpkı tükenmişlik vardı üzerimde cümle o süreçte. Ayrıntılı süredir bunu hissediyordum. Münteha üzere hissediyordum. Beraber kullandığım sağlıkçı arkadaşlarımda bile aynı sürecin olduğuna eminim.”

Dinç doktor, ayda 8-9 akşam yol tuttuğunu ve ertesi günün mesaisiyle alay malay 36 saat hastanede kaldığını söylüyor.

Arkası Sıra evine gittiğinde bir tane isteğinin ‘”dalmak” olduğunu belirten Berke, bazen yemek da yemeden, tıpkısı sonraki mesaiye kadar uyuduğunu anlatıyor:

“Evden iki gün geçmiş çıkmıştım diyorsun, çabucak uyanıyorsun ve iki devir sonrasındasın. bir anda antlaşma algını da yitiriyorsun. Vücudun birlikte kendisini toparlayamıyor kamu olarak aslında.”

Berke’ye bakarak bu kısır döngü, keyif çalışanlarını hem fizyolojik hem da ruh bilimi adına tükenmişliğe itiyor.

Dr. Felaket ise tükenmişlik sendromu ve sağlıkçılara sürat kabilinden tabiiyet nedeni olabilecek faktörlerin pandemi döneminde arttığını belirtiyor.

Psikiyatrist Prof. Dilbaz, aynı hekimin tükenmişliğini “anestezik konu kullanma aşamasına gelmeden” ortadan elde etmek gerektiğini kaydediyor.

‘Anestezik bap kullanımı eğilimi artabilir’

Tükenmişlik sendromu zinde afiyet çalışanlarının anbean arttığını gözlemleyen Prof. Ünal, kâin koşulların sağlıkçıların anestezik madde kullanımını de artırabileceğini düşünüyor.

Prof. Ünal, sağlıkçılar arasındaki bu sorunun sesli konuşulması gerektiğini söyleyerek, “İlk evvel hakeza ayrımsız sıkıntı olduğunu ortaya koymamız gerekiyor. Belirsiz kapılar ardında kalarak hiçbir şeyi çözemeyiz” diyor.

Ünal, şifahane içerisinde bağımlı tıpkı sağlık çalışanına karşı geleneksel “abi-bacı/kardeş-hempa” yaklaşımıyla destek sunmanın etkili tıpkı yöntem olmayacağını söylüyor:

“Mesleğe bakir başlamış birisi olsaydım, abi ahi olarak işi halletmeye çalışırdım. Yapma derdim, çoluğun-çocuğun var. Amma süreç içerisinde yaşadıklarım bana şunu gösterdi: Bununla hemen ant kaybedersiniz.

“Bu kişinin ilaçlara ulaşabilme şartlarının ağız ağıza ortadan kaldıracak şekilde mücahede şartlarının ya bile himmet yerlerinin değiştirilmesi gerekir.”

İlaçların denetimi şüphesiz yapılıyor?

Olur, şifahane envanterindeki ilaçların kötüye kullanılıp kullanılmadığı zahir denetleniyor?

Ayrımsız hastaya uyuşturucu çıkar yol uygulandığında ne tüpten birçok doz ve ki marifetiyle uygulandığı, yazılmış bir şekilde taşıt altına alınıyor.

Prof. Ünal, “Diyelim kim aynı ampulün yarısını kullandınız, artan başka yarısı üzere imha tutanağı burulmak zorundasınız” diyor.

Fakat kâğıt üzerinde yerine getirilen bu prosedürün, uygulamada seçme zaman taharri edilemediği değerlendiriliyor.

Bu sebeple uzmanlar, geçmiş önce sağlık çalışanlarını konu kullanımına götüren olumsuz koşullarının ortadan kaldırılması gerektiğini savunuyor.

Doktor Meram ise özel hastanelerde bu ilaçlara “para” gözüyle bakıldığı amacıyla denetimlerinin üstelik elan merhametsizce olduğunu ama ihtişam hastanelerinde bu ilaçların kötüye kullanımını takip etmenin zorlaştığını düşünüyor.

‘Ağız Ağıza bırakmamı engelleyecek bir nice enerjik var’

Doktor Berke’ye göre de hastaneden maden amaçlı anestezik merhem hatırlamak, “sokaktan” uyuşturucu gerçekleştirme etmekten “henüz emin” olabiliyor:

“Iyileştiren benzeri uyuşturucuyla dışarıdan alınan metal arasında kalite farkı var. Hastanedeki anestezik maddeler, ilaç şirketlerinin laboratuvarlarda ürettikleri, yüzdelik yüz eli nimetli ürünler.

“Dışarıdan aldığınızda kullandığınız husus ise idmansız birisinin yetiştirdiği yahut yapmaya çalıştığı husus. Hastaneden alındığı için torbacı vb. kabil tek uzlaştırıcı bulunmayan, elan güvenli geliyor. Fakat hastanede yakalanırsanız, doktorluktan men ediliyorsunuz.”

Zihayat hekim, anestezik maddeleri kullandıktan sonraları adım adım vücudunun çöktüğünü hissettiğini, süreğen usanç ve ser ağrısı yaşadığını söylüyor:

“Ağız Ağıza bırakmamı engelleyecek birçok aktif var. Etrafımda bu kadar yalınç erişilebiliyor olması, (kullanımın) çok rutine binmiş olması… Onun dışında bırakmamda beni destekleyecek rastgele mekanizma namevcut.”

‘Yetkililerden bindi bulamadık’

Ocak ayında katmerli dozdan Cıvıl Cıvıl’dahi hayatını kaybeden bacı Emel Muhteşem’nin ailesi da kızlarının bağımlılığı süresince yetkililerden bindi bulamadıklarını anlatıyor.

Kargaşa’daki evlerinde buluştuğumuz aile, kızlarının daha çok “parçalanmamış bağımlı” olduğu süreçte Kalaba İl Esenlik Müdürlüğü’hangi başvurup yardım istediklerini ama elleri yersiz döndüğünü söylüyor.

Emel Şanlı’nin ölmeden önceki son aylarında bundan sonra gelişim yerinde dahi kendisine deva enjekte ettiğini, bu durumun şifahane yönetimi ve değişik iş arkadaşları aracılığıyla birlikte bilindiğini belirtiyorlar.

Anne Gürşen Cesim, kızının bağımlılığını yenmesi üzere her nev riski hücre alarak yetkililere başvurduğunu amma alım kaldığını söyleyerek, “Aynı anne kendisine elan çok ne yapabilirdim” diye niteleyerek soruyor.

Ivedili Tıp Uzmanları Derneği’nden (ATUDER) Doç. Dr. Keziban Uçan Sıkıntı, tabi afiyet çalışanlarının rehabilitasyonları üzerine, “Biz kendimize bakarak farklı protokoller oluşturduk ama bu resmi bir protokol değil” diyor.

Esenlik çalışanları arasındaki bağımlılığın genel toplumdakinden çokça daha az olduğunu söyleyen Karabulut, afiyet çalışanlarının nadiren arkalama talebinde bulunduğunu anlatıyor:

“Acil serviste çalışanlar arasındaki ruh bilimsel problemlerin çok arttığı görüyoruz. Bu da gerek istemez derman bağımlılığına sürüklüyor. Afiyet çalışanlarına alın şiddetin da bu eğilimi artırdığını söyleyebiliriz.

“İşimi ve toplumdaki saygınlığımı kaybederim, dun görülür ve uzaklaştırılırım… Bu kaygılar öne çıktığı amacıyla tedaviyi reddediyorlar.”

Kamunun sorumluluğu hangi?

Tamlık tabi ve tanık anlatımları, afiyet çalışanlar arasındaki anestezik husus bağımlılığının patika kaynaklı sorunlardan etkilendiğini ortaya koyuyor.

Tükenmişlik sendromu, pahal ve stresli güzeşte tıpkı talebelik ve iş hayatı, anestezik maddeye erişimin kolaylığı, sağlıkta şiddet, toplumda itibarsızlaştırılma, yıldan yıla eriyen maaşlar ve maddi imkansızlıklar…

BBC Türkçe bu bağlamda Afiyet Bakanlığı’na, afiyet çalışanlarının mücahede koşullarının anestezik madde kullanımına etkileri ve bağımlı keyif çalışanlarının rehabilitasyonu üzere tıpkısı tören düzeni olup olmadığıyla ilgilendiren kendisine şu soruları yöneltti:

Emel Oylumlu’nin ailesinin dile getirdiği iddiaları üstelik yönelttiğimiz Vekâlet, her izah yapmadı.

Haberde halen canlı kamu görevinde olan doktorların isimleri değiştirilmiştir.