Mevsimsel tarım işçileri, Türkiye’nin dört bir yanı sıra alın teri dökerek üretime yardım sağlıyor.

Tarım ve hayvancılıkta mutluluk ekonomisine mehabetli katkıda bulunan Maşrık ve Güneydoğu Anadolu kentleri, koca gücüyle dahi üretime bindi veriyor.

Tarım alanlarının büyüklüğü açısından Konya ve Ankara’dan sonradan üçüncü sırada düz düz Şanlıurfa’birlikte bile kâh aileler geçimlerini memleketinde sağlarken, çokça sayıda ocak birlikte evlerini geride bırakıp Adana’dan Konya’ya, Mersin Ağacı’den Kargaşa’ya, İzmir’den Sakarya’ya, Kütahya’dan Bursa’ya büyüklüğünde Türkiye’nin ciharıyek köşesine her an tarla ve bahçelerde çalışıyor.

Gittikleri yerlerde cehre, yerfıstığı, soğan, sarımsak, kayısı, lamba karpuzu, şeker pancarı, kumpir, çilek, biber, fasulye, günâşık, domates, elma, üzüm ve fındık kabilinden ürünlerin hasat yahut çapalama işlerini fail işçiler, kurdukları çadırlarda kent yaşamı ve teknolojiden ırak sürmek zorunda kalıyor.

Televizyon ve radyoyu kendileri üzere çokça sivri gören tarım işçilerinin bu yaşam koşullarından çocukları de etkileniyor. Kavurucu ısıdam altında günde ara sıra 12 saat çalışmak zorunda artan ekincilik işçileri, gittikleri yerlerdeki işlerini tamamladıktan sonraları kent değiştirerek mevsimine göre ikinci, ayrıca üçüncü ürünün hasadına katılıyor.

Her yıl ocak ayından itibaren başladıkları yolculukta geçmiş durakları Çukurova olan tarım işçileri, burada seralarda ve karpuz fidesi ekiminde çalışıyor, arkası sıra yerfıstığı hasadı üzere Osmaniye’ye, soğan hasadı amacıyla Amik Ovası’na, tahıl, pancar, nohut ve patates hasadı için İç Küçük Asya’ya, domates hasadı amacıyla Ege’ye, sarıerik hasadı üzere Malatya’ya ardından fındık hasadı amacıyla Karadeniz’e gidiyor.

Sabahın evvel ışıklarıyla çadırlarından çıkıp tarlaların yolunu markajcı ekincilik işçilerine, alelumum çocukları de eşlik ediyor. Gittikleri bölgelerde otağ yahut konteynerlerde mütezayit işçilerin ağızlarından çıkan ortak kortej ise “Savmak parası amacıyla” oluyor.

Tarım işçileri, son yıllarda Antalya ve Mersin’e da seralarda gitmek amacıyla gidiyor.

“Türkiye’de 2 milyona mail mevsimlik turist ekincilik işçisi var”

Harran Üniversitesi Olgun Literatür Fakültesi Coğrafya Bölümü Bölgesel Coğrafya Temel Bilgelik Dalı Başkanı Prof. Dr. Sedat Nokta, AA muhabirine, sezonluk tarım işçiliği ve kafile üzerine mufassal yıllardır akademik icraat yürüttüğünü söyledi.

Dünya genelinde ekincilik sektöründe 1,1 milyar kişinin gelişim gücüne gerekseme duyulduğunu, bunun 450 milyonunun mevsimlik ekincilik işçisi gücünden karşılandığını tamlayan Nokta, “Türkiye’de istihdam edilen kısaca 32 milyon kişiden 5-6 milyonu ekincilik sektöründe düzlük almaktadır. Bunun 2 milyona yakınını ise mevsimsel gezgin tarım işçileri oluşturuyor.” dedi.

Puan, mevsimlik gezici tarım işçilerinin zat içlerinde iki gruba ayrıldığını dile getirerek, “Biri mahalli anlamda, yani kendi yöresinde ama evini metrukiyet ederek zamanının balaban tıpkı kısmını tarımda, çalışacağı tarlada geçirenler. Diğeri ise ailesiyle devlet dışına çıkanlar kim bu kebir bire bir sayıdadır. Yılın 5 ila 8 ayını kendi evleri ve illeri dışında eylemek amacıyla yola çıkarlar. Yalnız ayrımsız yöreye da gitmezler canlı tıpkı dirim sürdürürler. Söz Gelişi Malatya’ya kayısıya henüz sonra Karadeniz’e fındığa, İç Anadolu’birlikte şekerpancarına, Çukurova’bile pamuğa, Akdeniz’de narenciyeye, Ege’dahi ise üzüme masraflar. Yani yılın neredeyse şişman tıpkısı kısmını kendi yaşam alanları dışında geçirirler.” diye niteleyerek konuştu.

Mevsimlik gezici ekincilik işçilerinin her sene okullar kapanmadan tamlık ocak fertleriyle bulundukları yeri ayrılma ettiklerini söyleyen Fakül, şöyle devam etti:

“O nedenle elimizde sayıya ilişik net tıpkısı marifet bulunmamaktadır ancak pandemiyle alay malay sayıya kısmen ulaşılmış durumdadır. 2020’bile memleket dışına çıkmak zorunda küsurat mevsimsel tarım işçileri pandemiden muaf tutuldu ve müsaade alarak diyar dışına çıktılar. Bu açıdan bakıldığında üstelik benzeri tenakus oldu, yani rahatsız olanlar o anda Kovid-19 olanlar tıpkısı kısmı gidemedi amma buna karşın 2020’üstelik resmi cevaz alarak Şanlıurfa dışına sâdır sülale sayısı 27 bin civarındadır. Cemi ev fertleri dahil edildiğinde ortaya çıkan safiha 160-170 bin tarım işçisine karşılama ediyor. Şanlıurfa’dahi cümle eş fertleri dahil edildiğinde bütün sayının 300 bin olduğunu söyleyebiliriz.”

“Mobilite bir yaşamdan bahsediyoruz”

Prof. Dr. Fakül, Türkiye genelinde sezonluk ekincilik işçisi üzerine almaç ve verici bölgelerin sarih ortaya çıktığını dile getirerek şunları söyledi:

“Yeryüzü çokça Şark ve Güneydoğu Anadolu bölgeleri, özelikle Güneydoğu illeri sunu aşkın sezonluk ekincilik işçisinin olduğu kesim kendisine karşımıza çıkıyor. Kısmen İç Küçük Asya Bölgesi’nde de olduğunu söyleyebiliriz. Mevsimlik tarım işçisi alan bölgeler ise Karadeniz fındık, İç Anadolu şekerpancarı, Çukurova iğ ve diğer sebzeler, Ege’birlikte üzüm kabilinden mahsulat… Göç veren ve düz bölgelerde böyle benzeri mobilizasyon var. Yani mobilite bire bir yaşamdan bahsediyoruz. Mütekâmil ülkelerde sezonluk ekincilik işçisi mobilizasyona geçe çok anif ve kemiksiz bir şekilde dallar dahil edilmez ama Türkiye’birlikte haddinden fazla münhal ve kemiksiz benzeri şekilde ocak fertleri bütünü karışma edilir. Yani elan kapanmadan torunlar okuldan alınır ve yollara düşülür.

Dolayısıyla Türkiye’bile 5-6 milyon sevimli tarım sektöründe çalışırken, hem mahalli hem turist namına bakıldığında 2 milyona mümasil ayrımsız sezonluk ekincilik işçisi verisi var. Bu anlamda dikkati çeken diyar dahi Şanlıurfa’dır. Şanlıurfa’nın bu büyüklüğünde yüksek olması siktirici düşündürücüdür. Çünkü ekincilik potansiyelinin bildirme yüksek olduğu illerden biri.”

Seyyah tarım işçilerinin faaliyet takvimi

Çoğunluğu Şanlıurfa’dan tevessül etmek için Güneydoğu’dan Türkiye’nin dört bir yanına çalışmaya revan turist tarım işçileri, umum yılı neredeyse memleketlerinin dışında çalışarak geçiriyor.

Şanlıurfa, Mardin, Şırnak ve Diyarbakır ile Trakya bölgesi dışardan sezonluk ekincilik işçisi göçü almazken, bu illerden Türkiye’nin ciharıyek yanına işçi gidiyor.

Gezmen tarım işçilerinin mesai takvimi ise şöyle:

Sülale: Karpuz fidesi ekimi (Adana)

Şubat: Brokoli, Karnabit (İzmir)

Mart: Erik (Mersin)

Nisan: Şeftali, çilek (Mersin Ağacı), soğan (Hatay), turp (Osmaniye), erik (Manisa), şeker pancarı çapa işlemi (Kırşehir), domates-salatalık (Adana), domates, kapya biber, çilek, turşuluk biber (Çanakkale)

Mayıs: Karpuz, kumpir, soğan, şeftali (Adana), soğan (Osmaniye), kiraz (Manisa), pancar çapalama ve söküm (Erzincan-Yozgat), kiraz (Çanakkale), kiraz, şeftali (Balıkesir), fasulye (Bursa)

Haziran: Ayçiçeği, sarımsak, pancar (Aksaray), kiraz (Adana), sarıerik, karpuz, kavun (Sazak), enginar (Sakarya), kayısı (Manisa), kayısı, lamba karpuzu (Iğdır), şeftali, elma (Çanakkale), domates ve budala (Bilecik), biber, bezelye, soğan (Bursa), sarımsak (Aksaray), soğan, sarımsak (Gaziantep)

Temmuz: Kayısı (Malatya), tahıl (Konya), sebze ve sonuç (Afyonkarahisar), üzüm (Sazak), benzin mısırı, soğan (Sakarya), domates, biber (İzmir), domates, şeftali (Manisa), domates (Bitlis), biber, karpuz, marul, şeftali (Bilecik), domates, kumpir (Bursa), kiraz, bezelye (Afyonkarahisar) sarımsak (Kahramanmaraş), sarıerik (Elazığ)

Ağustos: Fasulye, pancar (Karaman), narenciye (Adana-Sazak), fındık (Sakarya-Düzce-Samsun-Giresun-Kargaşa-Trabzon), üzüm (Manisa), gün çiçeği, domates (Kayseri), nohut, gündöndü, soğan, şeker pancarı (Yozgat), patates ve soğan (Amasya), lamba karpuzu-kavun (Muş), nohut (Kütahya), elma, badem, domates, biber (Balıkesir), haşhaş (Eskişehir), günâşık (Bursa), sıska fasulye (Konya), tohumluk ve eğlencelik günâşık (Aksaray), fasulye (Karaman), domates (Kahramanmaraş), biber (Gaziantep), biber (Kilis), domates (Elazığ), görgüsüz, soğan, domates (Ankara)

Eylül: Günâşık (Dert), kumpir (Sivas), patates, elma, fasulye (Niğde), patates (Nevşehir), şekerpancarı ve nohut (Muş), şekerpancarı, ark fasulye (Bitlis), darı, pancar, gün çiçeği (Kütahya), Ceviz (Balıkesir), çükündür, domates (Eskişehir), yağlık günebakan (Konya), biber (Kahramanmaraş), Şam Fıstığı (Gaziantep-Adıyaman), badem (Adıyaman)

Teşrinievvel: Zeytin (Mersin-Manisa-Çanakkale), marul, pırasa (Osmaniye), parafin helvacı kabağı (Sakarya), şekerpancarı (Sakarya), gailesiz fasulye (İzmir), şeker pancarı (Sivas), ayçiçeği (Muş), kumpir (Ilk Teşrin), mısır, gündöndü, soğan, kumpir, balkabağı (Eskişehir), pancar (Bursa- Konya-Aksaray-Karaman), nar (Adıyaman)

Teşrinisani: Turp (Osmaniye), al dürme (İzmir), şeker pancarı (Nevşehir), zeytin (Balıkesir), darı (Konya), Trabzon Hurması (Adıyaman)

Çatlak: Yeregeçen (Hatay), marul, pırasa (Osmaniye), pırasa (İzmir), çilek (Münevver), marul sıçandişi şeş (Bilecik)